Mẫu nhà lá nguyên thủy vùng U Minh

Hiện nay, nhà mẫu nhà lá đã được cách tân rất nhiều theo những kiến trúc hiện đại kết hơp với truyền thống nhưng vật liệu là lớp lá dừa nước vẫn được giữ nguyên. Và việc xây nhà lá như thế nào để phù hợp với truyền thống, với mẫu nhà lá nguyên thủy ở vùng U Minh

Mẫu nhà lá nguyên thủy

Mẫu nhà lá ở nguyên thủy của xứ U Minh là nhà kiểu cột chôn chân xuống đất. Do môi trường ẩm thấp, cột chôn chân dễ bị mục nên người ta sáng tạo thêm mẫu nhà chân cột kê táng. Khi chân cột được kê trên táng đá, cách ly khỏi môi trường ẩm ướt dưới nền đất thì độ bền của bộ cột nhà cũng tăng lên, giúp cho thời gian sử dụng lâu hơn. Song, do nhà kê táng đắt tiền hơn, nên hai kiểu nhà này vẫn song song tồn tại, bên cạnh đó là sử dụng rèm sáo che nắng bằng tre trúc để bảo vệ mưa nắng và chống nóng hiệu quả.

Ngoài ra cũng cần phải kễ đến sự khác biệt giữa ngôi nhà lá của người Việt và ngôi nhà lá người Khmer. Mẫu nhà nguyên thuỷ của người Khmer không có “hàng ba”, là một hàng cột chống đỡ mái hiên trước ngôi nhà. Đồng thời, người Khmer cũng không làm của sổ, riêng cửa chính thì làm theo kiểu cửa sập chứ không phải cửa đẩy. Về sau này, sự giao thoa văn hoá giữa các cộng đồng tộc người được thúc đẩy, đồng bào Khmer chuyển sang làm nhà theo kiểu của người Việt và người Hoa. Bây giờ nếu bạn muốn tìm hiểu một mẫu nhà lá Khmer nguyên thuỷ cũng không dễ, vì phải lặn lội đến tận vùng sâu, vùng xa mới có thể tìm gặp.  

Ngôi nhà lá của người Việt

Sẽ là thiếu sót, nếu không kể đến các kiểu lán trại được các chiến sĩ cách mạng tạo ra trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ ở căn cứ địa U Minh Thượng. Đây thực chất là những kiểu nhà dã chiến được làm ra trên cơ sở phù hợp với địa hình khí hậu và yêu cầu công việc phục vụ cuộc kháng chiến. Vật liệu để làm láng trại vùng căn cứ cũng là cây, lá. Chính từ khu căn cứ đơn sơ này đã tung ra những đòn chí mạng giáng vào quân địch, góp phần giải phóng miền Nam.

Người ta thường ví ngôi nhà của con người tương tự như tổ của loài chim. Điều này chỉ đúng một phần. Ngôi nhà nói chung, xây dựng ngôi nhà lá nói riêng không giản đơn là một phương tiện để che mưa, che nắng, mà ở đó còn chứa đựng những yếu tố nhân văn một cách sâu sắc. Nhà không chỉ là chổ dựa thể xác, mà còn là chỗ dựa tinh thần của con người trước nắng táp, mưa sa của thiên nhiên và cuộc đời. Từ nơi thẳm sâu trong tiềm thức của con người vùng U Minh, ngôi nhà là nơi chứng kiến bao niềm vui, nổi buồn, lúc vất vả nhọc nhằn và khi hạnh phúc ấm no của đời người. Ở nhà, người ta sẽ cảm thấy yên tâm hơn ở bất cứ nơi nào khác. Khi xa quê hương, người ta lại nói là "nhớ nhà". Ý nghĩa thiêng liêng của ngôi nhà như vậy nên trước và sau khi dựng nhà, người ta thường cúng vái để cầu mong được sống yên ổn, hạnh phúc. Cho nên, nếu gọi chính xác hơn thì ngôi nhà chính là một "tổ ấm". Xét ở mặt này, nếu nhìn dưới góc độ văn hoá thì khi bóc khỏi cái vỏ vật chất của nó, bản thân ngôi nhà lá đơn sơ đã chứa đựng trong nó vô vàn những giá trị tinh thần.

Ngôi nhà lá truyền thống

Do điều kiện sống ngày càng tốt nhờ kinh tế, xã hội phát triển nhanh, ngôi nhà lá đang được thay thế dần bởi nhà kiên cố. Nhưng hiện tại, ngôi nhà lá vẫn còn tồn tại với một tỷ lệ nhất định tại các khu dân cư. Và, cho dù khi hoàn toàn được thay thế bằng nhà kiên cố, nó vẫn tiếp tục tồn tại trong ký ức của các thế hệ nối tiếp như một phương tiện gắn bó với con người hàng trăm năm qua ở nơi đây.

Nếu ngôi nhà được xem là "mái ấm" thì ngôi nhà lá truyền thống chính là mái ấm tâm linh của con người vùng U Minh  cả trong quá khứ và hiện tại. Đi du lịch ở vùng đất này, nếu không tìm cách vào ở ít nhất một ngày trong căn nhà cây lá thì chắc chắn bạn sẽ không cảm nhận và thấu hiểu được hết những gì đã làm nên tính cách của con người  trên vùng đất này.